Σύγχρονες αρένες... δις δολλαρίων!

Οι μονομαχίες ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς και η βιαιότητα του θεάματος ήταν εκείνη που αύξανε περισσότερο το ενδιαφέρον του κόσμου. Η τρομερή οργάνωση που υπήρχε στη χωροθέτηση των αμφιθέατρων ενίσχυε ακόμα περισσότερο την εμπειρία και τον ενθουσιασμό. Το 19 π.χ ο αυτοκράτορας της Ρώμης, Αύγουστος, είχε θεσμοθετήσει με νόμο τα κριτήρια με βάση τα οποία οι θεατές θα κάθονταν σε συγκεκριμένες θέσεις στις κερκίδες των αμφιθεατρικών γηπέδων. Τα κριτήρια αυτά αφορούσαν την κοινωνική τάξη του θεατή, την ηλικία του, το φύλλο του, το επάγγελμα του και την καταγωγή του.

Οι ευγενείς και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι καταλάμβαναν τις περίοπτες θέσεις, στο κέντρο και κοντά στην αρένα, ενώ όσοι ανήκαν στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα μπορούσαν να παρακολουθήσουν τα θεάματα μόνο από τις θέσεις που βρίσκονταν πολύ ψηλά και μακριά από τη δράση. Η κίνηση αυτή της ταξινόμησης, όπου σε πλαϊνές θέσεις και σε συγκεκριμένο οριοθετημένα χώρο, βρίσκονταν μαζί άνθρωποι με κοινά χαρακτηριστικά ενίσχυε ακόμα περισσότερο το πάθος του θεατή, αφού εύκολα από μεμονωμένο άτομο, ο θεατής γινόταν με τους διπλανούς του ομάδα και είχε μεγαλύτερη οικειότητα μαζί τους αφού είχαν πολλά κοινά στοιχεία. Η δράση στην αρένα βοηθούσε επίσης τα διάφορα είδη των θεατών να αποκτήσουν δεσμούς μεταξύ τους και κοινή αγάπη για τις μονομαχίες αλλά και για τους ίδιους τους μονομάχους. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκαν ομάδες θεατών οι οποίες ζητωκραύγαζαν υπέρ ενός συγκεκριμένου μονομάχου ή ζητούσαν την τιμωρία με θάνατο ενός άλλου.

Ο ενθουσιασμός κορυφωνόταν με την βοήθεια μουσικών οι οποίοι με έγχορδες μελωδίες τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια των μονομαχιών έδιναν μια νότα ενθάρρυνσης στο κοινό. Οι μουσικοί μάλιστα σε σημεία-κλειδιά των μονομαχιών, όπου η αγωνία κορυφωνόταν, έδιναν έμφαση με ιδιαίτερες μουσικές μελωδίες. Στις κερκίδες οι θεατές αντιμετωπίζονταν από τους χορηγούς, σαν «οι λόρδοι της ημέρας». Ο χορηγός μάλιστα συνήθιζε να ζητάει τη γνώμη του θεατή εάν το θέαμα που παρακολουθεί είναι αντάξιο των προσδοκιών του και αν άξιζε να δοθεί τιμητική διάκριση σε κάποιον από τους μονομάχους. Στο τέλος μιας μονομαχίας το κοινό με τον αντίχειρα του με στροφή προς τα πάνω η προς τα κάτω αποφάσιζε αν ο ηττημένος άξιζε να παραμείνει ζωντανός ή να θανατωθεί. Για μια σημαντική χρονική περίοδο ο θεατής είχε θέση ισχύος στα τεκταινόμενα.

Όπως ήδη κατανόησαν πολλοί το πάθος και ο εθισμός του κοινού στο θέαμα μιας ρωμαϊκής αρένας έχει πολλές ομοιότητες με τη συμπεριφορά του κοινού των σπορ στην εποχή μας. Στα στάδια σήμερα ο θεατής μπορεί να μην προσέρχεται για να παρακολουθήσει μια εκτέλεση ή μια μάχη μέχρι θανάτου, μπορεί να μην έχει την δυνατότητα να χαρίσει ή να πάρει τη ζωή ενός αθλητή, αλλά όσο πιο σκληρό είναι το άθλημα που παρακολουθεί και όσο μεγαλύτερη ένταση έχει, τόσο μεγαλύτερο είναι το ενδιαφέρον του για το συγκεκριμένο σπορ. Χωρίς να χρειάζεται να είμαστε ιδιαίτερα παρατηρητικοί θα βρούμε πολύ εύκολα και άλλες ομοιότητες. Οι θεατές στις μέρες μας κάθονται σε προκαθορισμένες θέσεις ανάλογα με τις τιμές των εισιτηρίων τους, ενώ στις ρωμαϊκές άρρενες οι θέσεις καθορίζονταν με βάση κοινωνικά κριτήρια όπως ήδη αναφέραμε νωρίτερα. Αλλά μήπως και σήμερα η τιμή του εισιτηρίου δεν αντικατοπτρίζει την κοινωνική θέση του θεατή; Τα ομαδικά αθλήματα στις ημέρες μας μπορεί να μην είναι θανατηφόρα αλλά όσο μεγαλύτερη δράση προσφέρουν και όσο πιο σκληρά γίνονται σε ορισμένα χρονικά σημεία τους τόσο δεν αποτελούν μεγαλύτερη ατραξιόν για το κοινό; Μήπως και στην εποχή μας η μουσική δεν ακούγεται σε κάθε λογής αγωνιστικό χώρο και μάλιστα σε κρίσιμα σημεία μιας αναμέτρησης δεν ακούμε σαλπίσματα και άλλους μουσικούς τόνους που δίνουν έμφαση στην κρισιμότητα και ξεσηκώνουν το κοινό;

Στις αρχές της δεκαετίας του 1900 στο αμερικάνικο φούτμπολ (NFL) οι αθλητές στην κυριολεξία πέθαιναν μέσα στο γήπεδο. Μάλιστα ο ίδιος ο Θεοντόρ Ρούσβελτ είχε αναγκαστεί να παρέμβει προσωπικά και να ζητήσει άμεση και ριζική αλλαγή στους κανόνες του παιχνιδιού προκειμένου αυτό να γίνει πιο ασφαλές. Με την παρέμβαση του Ρούσβελτ τότε, οι ίδιοι προπονητές και οι ιθύνοντες του αθλήματος αναγκάστηκαν να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού, μπροστά στην απειλή να απαγορευθεί διά παντός και να θεωρηθεί παράνομο. Περίπου 110 αργότερα και πάλι το ίδιο άθλημα έχει βρεθεί μπροστά σε ένα ανάλογο δίλημμα και σε μια παρόμοια κατάσταση. Το (NFL) είναι ένα είδος εθνικού πάθους σε όλα τα επίπεδα του, από το σχολείο, το κολέγιο, μέχρι και σε επαγγελματικό επίπεδο. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια σταθερά αυξάνεται η δημοτικότητα του και τείνει να ξεπεράσει, αν δεν το έχει κάνει ήδη, παραδοσιακά αγαπημένα σπορ για δεκαετίες των αμερικανών, όπως είναι το μπέιζμπολ και το μπάσκετ. Την τελευταία διετία όμως ολοένα και πληθαίνουν οι φωνές από διαφορετικούς φορείς, προκειμένου να υπάρξουν και πάλι αλλαγές στους κανονισμούς του παιχνιδιού, προκειμένου να σταματήσει η «αιματοχυσία» όχι μόνο στην επαγγελματική λίγκα, αλλά και στα κολλέγια και στα σχολεία.  Γονείς, γιατροί, εξειδικευμένοι επιστήμονες, αθλητές, προπονητές ασκούν μεγάλη πίεση προς αυτή την κατεύθυνση.

Μια έρευνα που έγινε στις αρχές του 2000, μετά από εξέταση 1090 αθλητών του N.F.L. έδειξε ότι πάνω από το εξήντα τοις εκατό έχει υποστεί τουλάχιστον μια φορά διάσειση κατά τη διάρκεια ενός αγώνα. Μάλιστα οι αθλητές που εξετάστηκαν ανέφεραν ότι είχανε προβλήματα μνήμης, συγκέντρωσης, πονοκεφάλους και άλλα νευρολογικά προβλήματα, τα οποία δεν αντιμετώπιζε το 40% των αθλητών δεν είχε υποστεί διάσειση. Μια άλλη έρευνα το 2009 έδειξε ότι τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζαν πρώην αθλητές του N.F.L. που είχαν υποστεί πάνω από τρεις τραυματισμούς στο κεφάλι τους ήταν 30 φορές πιο σοβαρά από το μέσο όρο ενός κοινού πολίτη στις ηλικίες 30 έως 49.

Η αυταπάτη που δημιουργήθηκε ότι με την εξέλιξη της τεχνολογίας στον αθλητικό εξοπλισμό μειώθηκαν και οι κίνδυνοι σοβαρών τραυματισμών από τη βιαιότητα ενός αθλήματος, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση κρουσμάτων. Ο αθλητής πίστευε και πιστεύει ότι με τα νέα κράνη και με τους νέους εξοπλισμούς είναι «άτρωτος». Όμως παράλληλα με την τεχνολογική εξέλιξη και οι αθλητές εξελίχθηκαν, έγιναν πιο δυνατοί, πιο γρήγοροι, πιο σκληροί στις προσπάθειες τους και τις συγκρούσεις τους με αποτέλεσμα τα χτυπήματα τους να είναι ακόμα πιο επικίνδυνα. Άλλωστε σχετική έρευνα έδειξε ότι ναι μεν τα νέα κράνη προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια αλλά μπορούν να προστατέψουν με επάρκεια για ένα ή δύο το πολύ συνεχόμενα παιχνίδια. Στη διάρκεια μιας αγωνιστικής σεζόν που χρησιμοποιούνται όμως, ο δείκτης ασφαλείας που προσφέρουν μειώνεται δραματικά.

Όλα φυσικά γίνονται για τα λεφτά. Οι ιδιοκτήτες ξέρουν πολύ καλά ότι όσο λιγότερο σκληρό είναι το παιχνίδι τόσο λιγότερο θα είναι το ενδιαφέρον του κοινού συνεπώς τόσο μικρότερα θα είναι τα έσοδα από εισιτήρια, τις διαφημίσεις και τους χορηγούς. Όσο και να δηλώνουν ότι νοιάζονται για τους αθλητές, δεν ισχύει πολύ κάτι τέτοιο. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι είναι απλά αναλώσιμα προϊόντα, άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι η καριέρα ενός αθλητή στο συγκεκριμένο σπορ διαρκεί σχεδόν το μισό σε σχέση με άλλα αθλήματα. Παρόλο που μιλάμε για ιδιοκτήτες δισεκατομμυριούχους, θέλουν περισσότερα και ότι έχουν βάλει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων να διευρύνουν και την αγωνιστική περίοδο από 16 σε 18 παιχνίδια δείχνει ότι αυτά που παίρνουν δεν τους αρκούν και θέλουν ακόμα περισσότερα.

Όμως το δυστύχημα είναι ότι και οι ίδιοι οι αθλητές δεν είναι και τόσο θετικοί στις ριζικές αλλαγές των κανονισμών. Μα πως είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο θα διερωτηθούν οι περισσότεροι που διαβάζουν τούτο εδώ το κείμενο; Στους καιρούς που ζούμε, της οικονομικής κρίσης, της κρίσης χρέους, της αβεβαιότητας για εργασία, με το δολάριο να πέφτει, το ευρώ να ανεβαίνει, ή το αντίστροφο, όπου μαθαίνουμε για τους νόμους των αγορών και όλα τα σχετικά, το NFL είναι από τις μεγαλύτερες αθλητικές επιχειρήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Μιλάμε για ένα πρωτάθλημα 9,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ή για όσους δεν το κατάλαβαν 9 δισ. 300 εκατ. δολαρίων. Οι ιδιοκτήτες και παίκτες είναι λογικό να είναι «ερωτευμένοι» μεταξύ τους αφού μοιράζονται την πίτα των δις και είναι λογικό να θέλουν να την προστατέψουν σαν κόρη οφθαλμού. Η κάθε ομάδα σύμφωνα το τελευταίο salary cap έχει payroll ανά έτος 120,375,000 δολάρια. Για να το κάνουμε «ταλιράκια», με το πρωτάθλημα να έχει 32 ομάδες τα μαθηματικά βγάζουν ότι οι μισθοί των παικτών είναι 3 δισ. 852 εκατ. δολάρια το έτος. Συνολικά αγωνίζονται 1900 παίκτες όπου αν θέλουμε να απλουστεύσουμε τα πράγματα σημαίνει ότι ο μέσος όρος αμοιβής του κάθε παίκτη είναι 2 εκατομμύρια 27χιλιάδες 368 δολάρια το έτος. Άρα μιλάμε για πρωτάθλημα όπου οι βασικοί τους συντελεστές είναι δισεκατομμυριούχοι (ιδιοκτήτες) και εκατομμυριούχοι (παίκτες).

Οι αθλητές ξέρουν ότι με το υπάρχον καθεστώς οι απολαβές τους είναι μεγαλύτερες και η οποιαδήποτε πτώση στα έσοδα θα επηρεάσει και τις δικές τους τσέπες. Αυτοί όμως είναι που ρισκάρουν και τη ζωή τους. Οι ιδιοκτήτες απλά εισπράττουν και παρακολουθούν τα παιχνίδια από τις αναπαυτικές τους πολυθρόνες. Θα αναφέρουμε δύο περιστατικά που επιβεβαιώνουν την απληστία δύο ιδιοκτητών ομάδων NFL. Πριν από λίγο καιρό ο ιδιοκτήτης μιας ομάδας ο οποίος έχει στην κατοχή του αμάξι που κοστίζει πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια, με την περιουσία του πριν από δύο χρόνια να αποτιμάται στα 2,1 δισεκατομμύρια δολάρια και διαμένει σε ένα σπίτι που ένας κοινός «θνητός» δεν θα αποκτήσει ούτε αν δουλεύει δύο ζωές χωρίς να ξοδεύει ένα σεντ, μήνυσε μία 73χρονη γυναίκα η οποία δεν πλήρωσε μια δόση για τα εισιτήρια της για την τρέχουσα σεζόν. Ο ίδιος πρόεδρος πιάστηκε να έχει αγοράσει ληγμένα συσκευασμένα φιστίκια από αεροπορική εταιρεία που είχε πτωχεύσει και να τα πουλάει στα κυλικεία του γηπέδου της ομάδας του αποκομίζοντας τεράστια κέρδη. Ένας άλλος πρόεδρος ο οποίος είναι κάτοχος ενός πολυτελούς σκάφους το οποίο έχει γήπεδο του μπάσκετ, στούντιο ηχογράφησης, πισίνα και ελικοδρόμιο, είναι από τους πρωτοστάτες κατά των αλλαγών στους κανονισμούς του παιχνιδιού, λέγοντας ότι δεν θα μπορέσει να αντέξει το κόστος συντήρησης της ομάδας (!)

Τα κρούσματα λοιπόν είναι πολλά και όχι μόνο σε επαγγελματικό επίπεδο αλλά και στα κολέγια. Πολλοί αθλητές των κολλεγίων έχουν χάσει τη ζωής τους κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού, ενώ πολλοί περισσότεροι είναι εκείνοι οι οποίοι αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην καθημερινή τους ζωή από τραυματισμούς που έχουν υποστεί κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού.

Τα κρούσματα διάσεισης, τείνουν να πάρουν τη μορφή επιδημίας, η οποία μέχρι στιγμής όμως δεν έβλεπε και πολύ το φως δημοσιότητας, αφού οι αθλητές που αντιμετώπιζαν σοβαρούς εγκεφαλικούς τραυματισμούς προτιμούσαν να μην δημοσιοποιούν τα προβλήματά τους. Ο λόγος είναι ότι κανένας δεν ήθελε να στιγματιστεί και να θεωρηθεί ότι έχει κάποιο είδος αναπηρίας. Η ομερτά αυτή έχει αρχίσει να σπάει τον τελευταίο καιρό. Έξι πρώην επαγγελματίες παίκτες και ένας νυν του NFL μήνυσαν την λίγκα ότι εξαιτίας της  έχουν υποστεί σοβαρές εγκεφαλικές ζημιές και παρόλο που η διάγνωση τους ήταν άμεση τα ιατρικά επιτελεία δεν κατάφεραν να τους προσφέρουν την κατάλληλη θεραπεία ή να τους προστατέψουν από το να την υποστούν. Μάλιστα κατηγορούν επίσης το NFL ότι για ολόκληρες δεκαετίες προσπαθεί να μην επιτρέπει καμία σύνδεση του πρωταθλήματος της με θανάσιμες περιπτώσεις εγκεφαλικών τραυμάτων.

Οι μηνύσεις μάλιστα δεν έγιναν από κάποιους αθλητές της «σειράς», που ακόμα και έτσι να ήταν δε θα αποτελούσε σοβαρό επιχείρημα, αλλά από κορυφαίους παίχτες όπως για παράδειγμα τον δύο φορές πρωταθλητή του Super Bowl, Τιμ Μακ Χον, ο οποίος σε μια συγκλονιστική εξομολόγηση του αποκάλυψε ότι έχει αγωνισθεί σε πέντε παιχνίδια έχοντας υποστεί σοβαρή διάσειση, δεχόμενος πιέσεις αλλά και υπό το φόβο των συνεπειών, και τώρα που πλέον έχει αποσυρθεί συχνά περπατάει και παραπατάει και δεν μπορεί να θυμηθεί ούτε που βρίσκεται ούτε για ποιο λόγο και πως έφθασε εκεί. Μάλιστα σε δηλώσεις του είπε: " Έχω ακούσει πολλά περί της βελτίωσης ασφαλείας με τα νέα κράνη και το γενικότερο εξοπλισμό αλλά στην πραγματικότητα τίποτα δεν έχει βελτιωθεί και αν κοιτάξουμε μερικά χρόνια πίσω θα δούμε ότι οι κίνδυνοι παραμένουν οι ίδιοι. Το ίδιο το άθλημα είναι επικίνδυνο και βίαιο που ίσως να μην μπορεί να γίνει πιο ασφαλές, είναι προφανές πάντως ότι η ίδια η λίγκα δεν έχει και μεγάλη διάθεση και ενδιαφέρον να συζητήσει γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα και για να είμαι πιο ειλικρινής και αρκετοί από τους παίκτες δεν το επιθυμούν επίσης.»

Πάντως δεν είναι η πρώτη φορά που το θέμα της ασφάλειας λόγω της βιαιότητας του αθλήματος έρχεται στην επιφάνεια. Το 2009 είχε ασχοληθεί σχετικά με το θέμα το ίδιο το κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όπου είχε ψηφίσει μάλιστα νόμο αντιμετώπισης κρουσμάτων διάσεισης ανάλογο με αυτόν και την βιομηχανία καπνού. Εξαιτίας αυτού η διοργανώτρια αρχή υποχρεούται ακόμα και όταν υπάρχει υποψία διάσεισης ο παίκτης να αποχωρεί από το παιχνίδι και να μην επιτρέπεται να επιστρέψει ούτε στις προπονήσεις μέχρι να πάρει ιατρική γνωμάτευση ότι είναι απόλυτα υγιής και έχει θεραπευτεί το τραύμα του. Μέχρι πέρσι στα αποδυτήρια όλων των ομάδων ήταν κολλημένη μια αφίσα η οποία προειδοποιούσε τους παίκτες ότι σε περίπτωση που αγνοούσαν έναν τέτοιο τραυματισμό θα μπορούσαν να οδηγηθούν μέχρι και την κατάθλιψη και την προσωρινή απώλεια μνήμης. Η αφίσα έγραφε με μεγάλα γράμματα: «Ένας τραυματισμός ο οποίος μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου και τη ζωή της οικογένειάς του για πάντα.»

Τρία χρόνια νωρίτερα όμως η ίδια η λίγκα είχε  μοιράσει στους παίκτες ένα φυλλάδιο το οποίο τους καθησύχαζε λέγοντάς τους ότι και να υποστούν μία ή δύο διασείσεις, αν υπάρξει η κατάλληλη φροντίδα δεν διατρέχουν τον παραμικρό κίνδυνο για την υγεία τους. Μάλιστα τεκμηρίωναν τη σχετική τους πεποίθηση και παρότρυνση με υπογεγραμμένη ιατρική έρευνα. Όμως οι ίδιες οι ομάδες δεν είναι από τους καλύτερους πελάτες φαρμακευτικών εταιρειών και οι ιδιοκτήτες δεν είναι χορηγοί προεκλογικών καμπανιών υποψηφίων για το κονγκρέσο;

Κλείνοντας για να δώσουμε μία εικόνα για το πόσο βίαιο είναι το άθλημα και πόσο οι τραυματισμοί που υπόκεινται οι αθλητές στο συγκεκριμένο άθλημα που δεν τους επιτρέπουν να επιστρέψουν στην ενεργό δράση και πάλι, αναφέρουμε ένα παράδειγμα το οποίο είναι ίσως το πιο γνωστό στο ελληνικό κοινό. Και αναφέρουμε ότι τέτοιοι τραυματισμοί θεωρούνται από αυτούς που ο αθλητής μπορεί να πει ότι στάθηκε και τυχερός. Ο ηθοποιός Μπούμπα Σμιθ ο γνωστός ως Moses Hightower στην ταινία «Οι μεγάλοι των μπάτσων σχολή» ήταν παίκτης του αμερικανικού ποδοσφαίρου. Το 1967 ήταν η νούμερο ένα επιλογή στον πρώτο γύρο των ντραφτ από την Βαλτιμόρη. Μάλιστα είχε κερδίσει και τον τίτλο στο Super Bowl V. το 1972. Ο Σμιθ είδε την καριέρα του να έχει άδοξο τέλος με ένα πολύ σοβαρό τραυματισμό. Από ένα τάκλιν που δέχτηκε το γόνατό του έγινε κομμάτια και μάλιστα ο γιατρός που τον εγχείρησε είχε πει ότι δεν είχε δει κάτι ανάλογο σε άνθρωπο ούτε στα πιο σοβαρά ατυχήματα. Αναγκάστηκε να τερματίσει την καριέρα του και ακόμα και σήμερα αντιμετωπίζει προβλήματα στο περπάτημα.

Στην τελευταία συζήτηση σχετικά με τις συλλογικές συμβάσεις και τις συμφωνίες των αμοιβών το σωματείο των παικτών ζήτησε να γίνονται πιο σύντομες και με λιγότερη ένταση προπονήσεις στη διάρκεια της προετοιμασίας προκειμένου να μικρύνουν πιθανότητες σοβαρών τραυματισμών. Η πλευρά των ιδιοκτητών δεν έφερε και μεγάλες αντιρρήσεις αφού κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας βγάζει λίγα ή καθόλου χρήματα. Για την ταμπακέρα όμως που είναι τα επίσημα παιχνίδια και εκεί είναι το ζουμί συζήτηση δεν έχει γίνει.